PRIMA DI PROSEGUIRE 1. Che cosa distingue il tempo meteorologico dal clima? 2 Quali sono i principali fattori climatic) 3. Perche la latitudine influenza il clima? 4. Ouali sono I principall elementi climatici? 5. Qual è il rapporto tra elementi e fartori dimatici? 6. Spiega che cose un diagramma det clima e a che cosa serve 7. Indical criteri seguiti da Koppen pet classificare i climi su scala planetaria. 8. Quali sono / principali gruppi climatici di Kóppen? 9. Riusciresti a dire il nome di dieci Paesi con clima temperato come IItalia?

1. **Çfarë dallon klimën nga moti?** Klima përkufizon kushtet e motit mesatare në një zonë gjatë një periudhe të gjatë kohore (zakonisht disa dekada), ndërsa moti i referohet kushteve të shkurtra dhe të përkohshme atmosferike në një moment të caktuar. Me fjalë të tjera, klima përfaqëson tiparet e përgjithshme dhe të qëndrueshme të motit në një zonë, ndërsa moti është i ndryshueshëm dhe i paparashikueshëm në shkallë të shkurtër. 2. **Cilat janë faktorët kryesorë klimatike?** Faktorët kryesorë klimatike përfshijnë: - **Gjerësia gjeografike (latituda):** Vendndodhja relative ndaj ekuatorit ndikon në temperaturën dhe reshjet. - **Lartësia mbi nivelin e detit:** Lartësia ndikon në temperatura dhe presionin atmosferik. - **Distanca nga ujërat** (detit ose oqeaneve): Afërsia me ujërat modifikon temperaturat dhe reshjet. - **Topografia** (formacione malore, valle): Bujqësia e erës, reshjet dhe mikroklimat. - **Aktivitete antropogeene:** Ndikimet e njeriut, si ndërtimi dhe ndotja, që mund të ndryshojnë klimën lokale dhe globale. 3. **Pse latituda ndikon klimën?** Latituda ndikon në klimën sepse përcakton këndin e përkëdheljes së diellit dhe sasinë e energjisë diellore që arrin në një zonë të caktuar. Nëpërmjet latitudës, zonat e afërta me ekuatorin marrin më shumë dritë dielli dhe kanë temperatura më të larta, ndërsa zonat më të largëta nga ekuatori marrin më pak dritë dielli dhe kanë temperatura më të ulëta. Kjo ndikon në variacionin e stinëve, reshjeve dhe tipareve të tjera klimatike. 4. **Cilat janë elementët kryesorë klimatike?** Elementët kryesorë klimatike përfshijnë: - **Temperatura:** Vlerat mesatare ditore, maksimale dhe minimale. - **Residualet:** Sasia dhe shpërndarja e reshjeve pluviale ose borësore. - **Lagështia relative:** Përqindja e ujit në ajër. - **Era:** Shpejtësia dhe drejtimi i erës. - **Presioni atmosferik:** Masa e ajrit mbi një sipërfaqe të caktuar. - **Nxehtësia dhe energjia diellore:** Sasia e energjisë së diellit që arrin në sipërfaqe. 5. **Cili është marrëdhënia midis elementëve dhe faktorëve klimatike?** Elementët klimatike (si temperatura, reshjet, era, etj.) janë të ndikuar drejtpërdrejt nga faktorët klimatike (si latituda, lartësia, afërsia me ujërat, dhe topografia). Faktorët krijojnë kushtet bazë që përcaktojnë elementët specifikë të klimës në një zonë të caktuar. Për shembull, latitudi dhe afërsia me detin ndikojnë në temperaturën dhe sasinë e reshjeve që ndodhin në atë zonë. 6. **Shpjegoçfarë është një diagram i klimës dhe për çfarë përdoret?** Një diagram klimë është një grafik që paraqet elementët kryesorë klimatike të një zone, zakonisht temperatura mesatare dhe reshjet gjatë një viti. Këto diagrame përdoren për të analizuar dhe krahasuar klimën e vendeve të ndryshme, për të identifikuar modele dhe trende klimatike, dhe për të ndihmuar në planifikimin e përdorimit të tokës, bujqësisë, dhe menaxhimit të burimeve natyrore. 7. **Indikoni kriteret e ndjekura nga Köppen për të klasifikuar klimat në shkallë planetare.** Klasifikimi i Köppen bazohet në kombinimin e temperaturës mujore dhe reshjeve, duke marrë parasysh shitësinë e stinëve (drejtimi termik) dhe tipin e reshjeve. Kriteret kryesore përfshijnë: - **Temperatura mesatare mujore:** Përkatësia në kategori të ndryshme bazuar në nivelet e temperaturës. - **Sasia e reshjeve mujore:** Matja e sasisë së reshjeve në muajt e ndryshëm. - **Shpërndarja sezonalë e reshjeve:** Si ndahen reshjet gjatë vitit. - **Përqendrimi në elementët e klimës kryesorë:** Si temperatura dhe reshjet ndërveprojnë për të krijuar tipe të ndryshme klimatike. 8. **Cilat janë grupet kryesore klimatike të Köppen?** Grupet kryesore klimatike të Köppen përfshijnë: - **Climata ekvatoriale (Af):** Klima të nxehta dhe me reshje të shumta gjatë gjithë vitit. - **Climata tropikale monsonike (Am):** Zemër të nxehta me një sezon të thatë dhe një sezon të lartë reshjesh. - **Climata të thatë (B):** Klima me reshje të pamjaftueshme për të mbështetur vegetacionin tipik. - **Climata të mesme kontinentale (C):** Klima me stinë të nxehtë dhe stinë të ftohtë, me reshje të shpërndara gjatë vitit. - **Climata tundrale (D):** Klima shoqëruar me dimra shumë të ftohtë dhe verë të shkurtër. - **Climata polare (E):** Klima shumë të ftohta me reshje të vogla dhe temperatura që nuk kalojnë pikën e ngrirjes. 9. **A mund të përmendësh emrat e dhjetë vendeve me klimë temperate si Italia?** Sigurisht, disa vende me klimë temperate përfshijnë: 1. **Franca** 2. **Gjermania** 3. **Spanja** (pjesërisht) 4. **Gjuhinia** 5. **Austria** 6. **Shqipëria** 7. **Zvicra** 8. **Ungjiria** 9. **Portugalia** (pjesërisht) 10. **Rektësia**